Gdzie blisko krakowskich Plant można przespać się w stajni?
Które budynki przy ulicach dookoła Plant są najstarsze?
Trzeba znaleźć „Biały Dworek” Potockich!
Staruszek
Dzisiaj o miejscu na co dzień niezauważanym, a według mnie wartym jednak zauważenia.
Jest to zakamarek, który jest jak przygarbiony, mały staruszek wśród młodszych wyniosłych kamienic. O brzydkich, garbatych dziadkach nie wspomina się na salonach, prawda? Chowa się ich do komórki, żeby nie gderali i się nie pokazywali. To dzisiaj dla odmiany opowiem o staruszku stojącym między szklanym hotelem a jednym z najlepszych liceów w Krakowie.
Zespół dworsko-parkowy Potockich
Zapraszam, by poznać zespół dworsko-parkowy Potockich przy ulicy Straszewskiego 14-16. Na pierwszy rzut oka wydaje się taki nieciekawy… Nie ma secesyjnych zawijasów, nie ma słusznej wysokości. Jest jednak jednym z najstarszych zachowanych budynków otaczających Planty.
Planty – dlaczego zabrano się za nie akurat na początku XIX wieku?
Skąd on się tu wziął i co tu było wcześniej? Cała tajemnica tkwi w Plantach.
Planty jako piękny, miejski park, otaczający całe Stare Miasto powstawał po 1820 roku. Niektóre fragmenty służyły rekreacji mieszkańców już wcześniej, ale właśnie dwieście lat temu powstał pomysł, aby centrum miasta było otoczone parkiem. Co tu było wcześniej i po co się tak cofam? Otóż przed założeniem parku, były tu zaniedbane tereny dawnej fosy i murów miejskich. Służyły jako wysypisko śmieci, były brudnym i śmierdzącym miejscem. Takie trochę “brzydkie przedmieścia”. Jednak miasto się rozrastało, po 1792 (Ustawa o miastach z Sejmu Czteroletniego) przyłączyły się do Krakowa niektóre przedmieścia. Trochę słabo, żeby wysypisko śmieci było w środku miasta. Dlatego właśnie po 1820 posprzątano teren po starej fosie i założono park. Powoli zaczynało być tu, że tak powiem luksusowo. Kto by nie chciał mieszkać przy parku? No może ktoś, kto miał prywatny park.
Ekskluzywna okolica
Takim przydługim wstępem docieramy do tego, że tak zwana pierwsza obwodnica Krakowa stawała się ekskluzywną okolicą. Wciąż blisko centrum, ale już trochę poza i przy parku. Było to więc idealne miejsce na “prawie że podmiejską” willę. Pierwszą taką był właśnie “Biały Dworek” Potockich. Dla nich mogła być to mała, podmiejska willa, w końcu do Potockich należały dwa wielkie pałace przy Rynku Głównym, Pałac pod Baranami oraz pałac na rogu Rynku i Brackiej, ten, do którego niedawno przeniósł się Bunkier Sztuki.
Biały Dworek Potockich – co z niego zostało
“Biały Dworek” Potockich był pierwszą elegancką budowlą wokół krakowskiej pierwszej obwodnicy. Wybudowano go w latach 1835-36. [Może nie ma to bezpośredniego związku, ale było to tuż po wydaniu Pana Tadeusza (1834 r.).]
Dworek jest częścią zespołu dworsko-parkowego, składającego się z:
Dwór
Samego dworu, jest to budynek na środku, obrócony dość nieciekawą ścianą do ulicy. Zaprojektował go Ignacy Hercok, inny jego krakowski projekt to prawdopodobnie Synagoga Tempel. Dzisiaj w tym budynku mieści się Muzeum Iluzji. Muzeum chwali się na stronie internetowej, że w środku można zobaczyć (poza zabawami z iluzją) na przykład oryginalny piec kaflowy.
Budynki gospodarcze
Dwóch budynków gospodarczych, czyli tak zwanych oficyn. Zaprojektował je Wilhelm Hofbauer (jego innym krakowskim dziełem jest piękna kamienica na rogu Szpitalnej i Pijarskiej, ta naprzeciwko teatru im. Juliusza Słowackiego).
Wozownia – restauracja Biała Róża
Budynek północny, czyli ten od strony Hotelu Radisson Blu, to była wozownia. Teraz znajduje się tam restauracja Biała Róża.
Stajnia – Hotel Maltański
Budynek południowy, sąsiadujący z I LO, wybudowano jako stajnię. Teraz znajduje się tam Hotel Maltański.
Ogród
Ogrodu. W zasadzie z tego, co z niego zostało. Teraz jest to parking z kilkoma drzewami. Jednak dwa drzewa objęte są ochroną i są pomnikami przyrody: jesion wyniosły o obwodzie prawie 4 metrów i grab pospolity o obwodzie ok. 230 cm. Jesiona dobrze widać między budynkami wozowni i stajni, czyli restauracji i hotelu.
Mam nadzieję, że zachęciłam do poznawania otoczenia krakowskich Plant. Tam jest tyle do odkrycia! Następnym razem przechodząc obok zespołu dworsko-parkowego Potockich przy ulicy Straszewskiego spoglądnijcie na niego przychylnym okiem. Wejdźcie na teren parkingu, przywitajcie się z pomnikami przyrody. Niech ten zespół budynków przestanie być niedocenianym staruszkiem, a zacznie być w naszym głowach początkiem pięknych zabudowań wokół pierwszej obwodnicy Krakowa.
